Güzelhisar Kazası Temettü’atı Bölüm 5

1844–1845 YILI SARUHAN SANCAĞI GÜZELHİSAR KAZASI TEMETTÜ’ATI (5. BÖLÜM)

ALİAĞA HABER/ ALFATİVİ/ YENİVİZYON GAZETESİ/ CEVAT YILDIRIM / Nüfus olarak önceden incelemiştik. Bazı sıra no ile kayıtlı görünen kişiler, yakın akrabalarıyla aynı çatı altında oturmaktadır. Örneğin: 77 sıradaki hane 62 ile birlikte yaşamakta, yine 83 ve 85 sıradakiler de 67 numaralı hanede birlikte oturuyor. 92, 93, 94, 95,96, 97, 98, 99, 100 ve 101 sıraya kayıtlı kişiler, 70 Hanede oturan kişinin yardımcısı, çobanı, hizmetkârı vb. kişiler olarak kayıtlarda görülür.

1844 yılında Güzelhisar-ı Menemen Kazasında idareci olarak “Kaza Müdürü”  olduğuna dair temettü’at kayıtlarında bir bilgi yoktur. Çizelgedeki mesleklere baktığımızda kayıtlı mükelleflerin; %87,1. nin doğrudan ziraatla uğraştığı görülmektedir. %4,8. esnaf, %2,5. devlet görevlisi, %5,5. de emlaki ile geçindiği anlaşılmaktadır. Esnafın çoğunluğu, devlet görevlilerinin de 5 kişisi ziraat yaptığı dikkate alınırsa, halkın yüzde doksan sekizinin ziraatla iştigal ettiği söylenebilir.

En yakın kazalardan Foça ile Güzelhisar-ı karşılaştıralım. Güzelhisar’da mahalle adı belirtilmemiş. Foça’da üç mahallenin adı kayıtlıdır. XIX. Yüzyıl öncesi bazı mahalle adları belgelere yazılmış, fakat temettüat defterlerinde hiç konu edilmemiştir. Güzelhisar nüfusu, 350 kişiye kadar inmiştir. Foça nüfusu, 1345 kişidir. Tarımla uğraşanlar ve esnaflar Foça’da daha fazladır. Foça’nın esnaf sayısı Güzelhisar’ın on katıdır. Foça, tam bir deniz kıyısı kasabasıdır. Kaptan, kayıkçı reisi, gemici, sefine tayfası, kalafatçı gibi meslekler Güzelhisar’da görülmez. Geleneksel mesleklerden; semerci, nalbant, yemenici gibi meslekler Güzelhisar’da yoktur. Güzelhisar’da tarım yapanlar çevre köy ve kasabalardan gelmiştir. Foça’da tarımcı diye kaydedilen kişilerin bazılarının Arap çiftliğinde, Zeytindağ’da Menemen ovasında arazileri vardır ki kaza dışında toprağı olan bir hayli çiftçi vardır

Foça’da kasaba içinde, 26 dükkân, 12 mahzen, 5 yağhane, sekiz yel değirmeni gibi, iş yerleri Güzelhisar’da görülmez. Zeytin ağacı sayısı da Güzelhisar’daki zeytinliklerin 9 katına yakındır. Güzelhisar’da bağcılık var gibi görünse de bağların alanı Foça bağlarının onda biri kadardır. Foça’da sürülen arazi miktarı; 11.317,5 dönüm, Güzelhisar’da 9299 dönümdür. Foça’da sebze bahçesi var. Güzelhisar’da sebze bahçesi önemsiz derecede azdır. Güzelhisar’ın Foça’dan üstün tarafı tahıl çeşitlerinin zenginliği, aynı zamanda fazlalığı dikkat çekmektedir. Güzelhisar’da bulunan ipekböcekçiliği, darı ekimi, soğan yetiştirilmesi, duhan tarımı Foça’da yoktur. Güzelhisar, buğday aşar vergisinin ödemesinde Foça kasabasından 2.702.75 kuruş fazla vergi vermektedir.

Foça’da 400 dönüm üzerinde araziye sahip 22 kişi bulunmaktadır. Güzelhisar’da bu miktarda toprağı olan bir kişi bulunmaktadır. Foça’da daha çok ortakçı olduğu da belirlenmiştir. Güzelhisar toplam aşar vergisi ödemede Foça Kazasına; 4.034.75 kuruşluk fark atmıştır. Güzelhisar’da yerli halkın hayvan beslediği çok açık olarak görülmektedir. Araştırıcı, Foça’da hayvan beslendiğine dair bir kayıt tutmamıştır. Oysaki hayvanlar ziraatçının çok önemli tarım araç gereci kullanmada ve verimlilikte önemli değerler içinde dikkate alınmalıdır. DEVAM EDECEK